San Gimignano is een middeleeuws stadje in de provincie Siena van de Italiaanse regio Toscane. De plaats trekt veel toeristen, vooral vanwege de bijzondere middeleeuwse architectuur.
San Gimignano is bekend om zijn veertien torens die het silhouet van de stad markeren. Deze zijn in de 12de en 13e eeuw door rivaliserende rijke families opgetrokken. De torens deden dienst als woning en versterking, maar vooral als prestigeobject. Op haar hoogtepunt had de stad zo'n 72 torens.
In de late middeleeuwen was deze stad erg welvarend door de ligging aan de pelgrimsroute naar Rome. Maar toen deze werd verlegd en er een pestepidemie uitbrak, betekende dit een economische ondergang en het behoud van zijn middeleeuwse karakter. Alle straatjes gaan opwaarts naar het hoogste punt.

San Gimignano is met zijn unieke skyline een van de schitterendste steden van het middeleeuwse Toscane. Vondsten uit de omgeving tonen aan dat de Etrusken hier reeds een nederzetting hadden.

De late middeleeuwen waren een periode van grote spanningen: tussen welfen en gibellijnen, tussen de steden onderling, tussen de adellijke families in de steden. Om zichzelf te kunnen beveiligen en macht uit te stralen, bouwden de belangrijke families een privé-toren.

Een wandeling door de stad brengt je langs kleine straatjes naar de mooie pleinen Piazza Duomo en Piazza della Cisterna, langs musea, gebouwen en kerken, allen van ongekende artistieke en historische waarde.
Je kan er werken bekijken van Lippo Memmi (Palazzo comunale), Benozzo Gozzoli (Museo Civico , Collegiata, Chiesa di Sant'Agostino), Filippino Lippi, Taddeo di Bartalo (Museo civico), Domenico Ghirlandaio (Collegiata) en Pier Francesco Fiorentino (Sant'Agostino).

Het fascistische regime beschouwde het middeleeuwse Toscane als een ideaal voorbeeld van de inheemse cultuur en de Italiaanse geest, de italianità. Steden als San Gimignano, die in hun historische middeleeuwse staat konden worden bezocht, werden gepresenteerd als plaatsen waar nog een onaangetast Italiaans karakter kon worden teruggevonden. Om dit gevoel van italianità te promoten, moedigde de fascistische regering steden als San Gimignano aan om hun historische centra te "vermiddeleeuwsen" door gebouwen en ruimtes te restaureren naar hun zogenaamde 'originele' en 'oorspronkelijke vorm. In San Gimignano werd de Loggia naast het Palazzo Comunale gebouwd. Het elegante bouwwerk lijkt een oorspronkelijk Renaissance-monument maar werd ontworpen door Egisto Bellini en voltooid in 1936. De Porta San Giovanni werd 'bevrijd' van de zeventiende-eeuwse kerk van Madonna dei Lumi, die tegen de noordzijde ervan was gebouwd. Alle sporen van de barok wa-erden zo goed mogelijk uit de oude stad verwijderd[1]. Maar weinig mensen beseffen dit als ze door de oude binnenstad flaneren en genieten van een door het fascistische regime gemodelleerde stad[2].

De belangrijkste toegangspoorten zijn de Porta San Giovanni in het zuiden, de Porta San Matteo in het noord-westen en Porta S. Jacopo in het noord-oosten van de stad.

Alle wegen leiden naar het hoogste punt van het dorp waar zich de Piazza della Cisterna en de Piazza Duomo bevinden. De belangrijkste winkelstraten zijn Via San Matteo en Via San Giovanni die van de stadspoorten ook naar Piazza Duomo lopen.
De mooiste pleinen van San Gimignano zijn Piazza Cisterna en Piazza Duomo.
De Piazza della Cisterna is vernoemd naar de 13e eeuwse bron, die de bewoners van water voorzag. Rondom dit plein staan interessante middeleeuwse gebouwen en torens. De naam van de Piazza Duomo suggereert dat de daaraan gelegen kerk, de Collegiata, een dom zou zijn, maar San Gimignano is nooit een bisschopsstad geweest. Wel liggen aan dit plein:
Collegiata; een kerk met een saaie buitenkant, maar een wervelend interieur waarvan alle wanden geheelzijn bedekt met fresco's van o.a. Benozzo Gozzoli, Taddeo di Bartolo, Lippo Memmi en Bartolo di Fredi.
Baptisterium met het beroemde fresco van de aankondiging, geschilderd door Ghirlandaio.
Torre Grosso; de 54 m hoge toren van het Palazza Populo; stadhuis en museum. De toren is te beklimmen. Het Museo Civico bevat een fresco van Lippo Memmi en schilderwerken van o.a. Anzo da Siena, Benozzo Gozzoli, Filippino Lippi. Een museum dat daarnaast vele doorkijkjes naar buiten heeft.
Verder zijn nog van belang:
Sant'Agostino; een kerk met een kale buitenkant en van binnen rijk gedecoreerd. Ook hier weer, naast een marmeren altaar van Benedetto da Maiano, werken van o.a. Benozzo Gozzoli, Lippo Memmi, Piero del Pollaiuolo en Bartolo di Fredi.
Museo Archeologico; een museum dat gevestigd is in ex convento di Santa Chiara; een voormalig klooster.
Spezieria di Santa Fina; een van de oudste apotheken in Toscane, gelieerd aan Spedale di Santa Fina.

San Gimignano is een van de best bewaarde middeleeuwse stadjes van Toscane en het is daardoor tevens een van de drukstbezochte. In de zomermaanden rijden de touringcars met toeristen af en aan. Om de sfeer in het dorp goed te kunnen proeven, zou u eigenlijk buiten het hoogseizoen moeten komen of er de nacht moeten doorbrengen. Behoren deze twee aanbevelingen niet tot de mogelijkheden, trek dan een ochtend uit voor de torens en de achterafstraatjes. maar ook voor de prachtige frescocyli in de twee belangrijkste kerken van San Gimignano, de Collegiata (Duomo) en de Sant’ Agostino.
In San Gimignano hebben zowel de Etruscen als de Romeinen zich gevestigd. In de middeleeuwen lag het aan de Via Francigena, een belangrijke pelgrimsroute tussen Rome en Noord-Europa. Rond 1150 begon men met de bouw van 72 torens die de plaats ooit rijk was. De torens waren statussymbolen –hoe hoger hoe beter- en hadden een rol in de verdediging tijdens de bloedige vetes die uiteindelijk de neergang van de stad zouden betekenen. Als de edelen elkaar niet in kokende pek wierpen of stenen op hun buren afschoten, waren ze wel bezig met zich te verdedigen tegen aanvallen uit Volterra of Poggibonsi. Het gevolg van deze ruzies was dat het verzwakte San Gimignano zich onder bescherming van Firenze moest plaatsen (1348). De macht van de edelen brokkelde af, de torens raakten in onbruik (dit heeft bijgedragen tot hun behoud) en San Gimignano werd een slaperig stadje. Het kwam later nog éénmaal in de belangstelling doordat het als Monteriano werd opgevoerd in Where angels fear to tread van E.M. Foster.
Het huidige San Gimignano is zeer klein, binnen een kwartier loop je van de ene naar de andere kant. Je komt het plaatsje binnen via de Porta San Matteo of de Via San Giovanni (1262). Loop vervolgens door de Via San Matteo of de Via San Giovanni naar de onderling verbonden hoofdpleinen: de Piazza del Duomo en de Piazza della Cisterna (genoemd naar de 13de-eeuwse put). De Piazza del Duomo is het levendigst. Hier zie je de Collegiata en het Palazzo del Popolo, waar het Museo Civico is gevestigd, en de Torrre Grossa (de enige toren die beklommen kan worden). Neem ook de tijd om door de stille achterafstraatjes te lopen en de stadsmuren en het Rocca (kasteel) te bekijken.

Grotere kaart

Het hart van San Gimignano telt vier pleinen, Piazza della Cisterna, Piazza Duomo waar de Collegiata is gevestigd, Piazza Pecori, en Piazza delle Erbe. De belangrijkste straten zijn Via San Matteo en de Via San Giovanni, die de stad van noord naar zuid doorkruisen.

Het Palazzo Comunale van van San Gimignano, ook wel bekend als het Palazzo del Popolo, staat op de Piazza del Duomo. Het gebouw bevat een museum en een galerie met werken van de Florentijnse en Sienese school - waaronder werken van Coppo di Marcovaldo, Lippo Memmi, Benozzo Gozzoli, Filippino Lippi, Il Sodoma en Pinturicchio. Het palazzo dateert uit de late 13de eeuw, en werd gebouwd tussen 1289 en 1298 op de ruïnes van een bestaand gebouw. Het werd verder uitgebreid in de 14e eeuw. De gevel wordt gekenmerkt door elegante boogramen. De onderste helft werd gebouwd met stenen, het bovenste deel in baksteen. De fresco's van Memmo di Filippuccio die de kamers van de podestà in het Palazzo del Popolo versieren, illustreren het dagelijks leven van de vroege 14e eeuw.

Op de bovenste verdiepingen van het palazzo bevindt zich de Sala del Consiglio, een grote ontvangsthal, die werd gebruikt als raadszaal. De ontvangsthal staat ook bekend als de Sala di Dante en is vernoemd naar de bekende dichter Dante Alighieri die San Gimignano in 1300 bezocht als ambassadeur van de Florentijnse Republiek. De kamer is ingericht met een Maestà door Lippo Memm. De fresco werd geschilder in 1317 in opdracht van Nello de Mino Tolomei, toen Podesta van San Gimignano. De fresco is geïnspireerd door Simone Martini's Maestà in het Palazzo Pubblico in Siena. Aan de voorzijde van het paleis en de toren, is een ballatoio (dit zijn trappen die leiden naar een smal terras) te bewonderen, genaamd l'Arengo.


Art in Tuscany | Palazzo Publicco in San GImignano

Chiesa Collegiata

De Romaanse kerk Pieve di Cellole, die Giacomo Puccini tot Suor Angelica inspireerde, ligt in Cellole, op slechts een paar kilometer van San Gimignano, in het versterkte dorp Collemuccioli. Er zijn Etruskische graven in de buurt (Poggio alla Città).
In Collemuccioli is de Piazza dei Priori een bezoek waard. Het is een van de mooiste pleinen van Italië, omringd door indrukwekkende 14e eeuwse gebouwen. Verder zijn er het Palazzo Priori, de gemeentelijke Pinacoteca, de Romaanse kathedraal, de doopkapel, de boog Porta all'Arco, de Etruskische Akropolis, de Medici vesting Maschio, de steeg Viale dei Ponti, de Via Matteotti, het Etruskische Museum Guarnacci met duizenden urnen die teruggaan tot de Hellenistische en Archaïsche periode, de archeologische opgravingen van het Romeinse amfitheater en de graven in Valle Bona.