De abdij van Monte Oliveto Maggiore, tussen Siena en Montalcino | Fresco's van Luca Signorelli en Il Sodoma

Abbazia di Monte Oliveto Maggiore

Le Crete Senesi is het gebied ten zuidoosten van Siena in de provincie Siena. Tussen Buonconvento en Rapolano terme kan men een oerlandschap vinden dat heel toepasselijk Le Crete Senesi heet. Het is een landschap van aaneensluitende bleke kleiheuveltjes en boomloze ravijnen. De bewoners noemen deze onvruchtbare kloven maligne crete. Verspreid in het landschap staan hier en daar enkele prachtige landhuizen omgeven door cipressen. Tussen Buonconvento en Asciano ligt de benedictijner Abbazia di Monte Oliveto Maggiore. De abdij is pitoresk gelegen in een bosrijk park en wordt nog altijd door moniken bewoond. Er zijn mooie fresco's van Sodoma in het hoofdgebouw. De abdij is 's middags gesloten. Neem vanuit Siena de 438 naar Asciano, dan weg 451 naar Monte Oliveto. Vanuit Montalcino richting Buenconvento, vandaar S 451 naar Monte Oliveto. Te midden van het fascinerende, desolate landschap van Le Crete staat de enorme bakstenen benedictijner abdij van Monte Oliveto Maggiore. Het klooster, dat je bereikt vanuit Buonconvento of Asciano werd in 1313 gesticht door Bernardo Tolomei, die met enkele metgezellen de wereld de rug toekeerde om hier als 'olivetaner benedictijnen' in afzondering te leven. De orde werd in 1344 door paus Clemens VI erkend. Het enorme gebouwencomplex is het resultaat van vier eeuwen bouwijver. De toegang wordt gevormd door een poortgebouw dat met zijn gekanteelde toren op een een middeleeuws kasteel lijkt. Voorbij de poort, die is gedecoreerd met terracotta reliëfs uit het Della Robbia-atelier, voert een pad naar de 15e-eeuwse kerk die in de 18e eeuw ingrijpend is gewijzigd en van haar originele uiterlijk nog enkel het portaal en de campanile heeft bewaard. Rechts van de kerk is de ingang van het klooster. Via een vestibule betreedt je het fameuze Chiostro Grande, waar zich tegen de wanden de beroemde frescocyclus ontrolt waarin Luca Signorelli en Giovanni Antonio Bazzi het leven van de heilige Benedictus hebben afgebeeld. Signorelli is verantwoordelijk voor de taferelen 21 tot 29 van deze cyclus, een van de grootste uit de renaissance-schilderkunst. De gracieuze manier waarop de mensen zijn weergegeven en de gedetailleerde aandacht voor de architectonische achtergronden en het landschap, zijn indrukwekkend. Vanuit de kruisgang leiden een gang, waar Sodomal nog twee fresco's heeft geschilderd, naar de hoogbarokke kerk die de moeite waard is voor de prachtige, met houtinlegwerk versierde koorbanken uit de vroege 16e eeuw, van de hand van Fra' Giovanni da Verona.[1]

Monte Oliveto Maggiore, Chiostro Grande 'De grootste schat van het klooster is evenwel de grote kruisgang die versierd is met 36 fresco's die het leven van de heilige Benedictus van Nursia uitbeelden. Negen ervan zijn het werk van Luca Signorelli, de overige van Il Sodoma.'

Luca Signorelli, frescoes in the Abbazia di Monte Oliveto Maggiore

Luca Signorelli, het leven van de heilige Benedictus van Nursia, Abbey of Monte Oliveto Maggiore
Luca Signorelli is geboren als Luca d'Egidio di Ventura in Cortona. Zijn precieze geboortejaar is onbekend, maar wordt geschat op 1441-1445. Hij overleed in 1523 in Cortona, waar hij ook is begraven. Hij wordt beschouwd als lid van de Toscaanse School, maar hij werkte ook veel in Umbrië en Rome. Zijn eerste kunstindrukken schijnen in Perugia te zijn opgedaan: hij werkte aanvankelijk in de stijl van Barnadino Pinturicchio en anderen. Lazzaro Vasari, de overgrootvader van de kunsthistoricus Giorgio Vasari, was een broer van Luca's moeder. Hij wist de jongeman als leerling bij Piero de Franceschi te plaatsen. In 1472 vinden we Luca in Arezzo, en in 1474 in Città di Castello. Later werk vertoont invloeden van Botticelli en Lippo Lippi. Voor paus Sixtus IV maakte hij fresco's in de kerk van Loreto, en één fresco, de Handelingen van Mozes, in de Sixtijnse Kapel. In 1484 vertrok hij weer naar Cortona. In het klooster van Monte Oliveto Maggiore bij Siena maakte hij acht fresco's. Hij liet er de cyclus onafgewerkt achter om in Orvieto zijn meesterwerk te schilderen. Orvieto Zijn belangrijkste werk schilderde Signorelli in de kathedraal van Orvieto, in de St. Briziokapel (1499-1503). Het is een groep zeer omvangrijke fresco's met godsdienstige motieven, maar ook met figuren uit Dante's werken, speciaal de eerste elf boeken van het Purgatorium. De voor deze renaissancejaren vernieuwende fresco's waren in hun tijd zeer opmerkelijk en hebben veel andere kunstenaars beïnvloed; Michelangelo heeft (naar verluidt) erkend dat hij verschillende figuren heeft 'geleend' voor zijn werk aan de Sixtijnse kapel. Volgens Vasari is het portret van de dode Christus dat van zijn aan een pestepidemie gestorven zoon Antonio. Na de voltooiing van de fresco's in Orvieto werkte Signorelli veel in Siena, maar ook in het Vaticaan, Arezzo en Cortona. In zijn geboortestad Cortona was hij een belangrijk man geworden, die leefde als een edelman; al in 1488 was hij lid geworden van het stadsbestuur, en bleef dat tot zijn dood. Op een fresco in Orvieto is een zelfportret van hem te zien, met naast hem een portret van Fra Angelico. Fra Angelico schilderde vijftig jaar eerder de plafonds van deze kapel. Signorelli besteedde veel aandacht aan anatomie, die hij zelfs op begraafplaatsen bestudeerde. Hij was technisch bijzonder goed onderlegd, en interesseerde zich meer voor perspectief en clair-obscur dan voor kleur. Hij had grote invloed op de jongere schilders van zijn tijd, maar bekende leerlingen had hij niet. Il Sodoma		Luca Signorellli, zelfportret (links) met Fra Angelico in deSan Brizio Kapel, Orvieto

Il Sodoma, Het leven van de heilige Benedictus van Nursia (derde scene), met een zelfportret van de schilder , Monastery of Monte Oliveto Maggiore
Il Sodoma (Vercelli, 1477 - Siena, 1549) is de naam waaronder de Italiaanse maniëristische kunstschilder Giovanni Antonio Bazzi bekendstaat. Zijn werk benadrukt het emotionele en het sensuele en kan daardoor ook beschouwd worden als een voorafspiegeling van de latere barokperiode. De bijnaam Sodoma sloeg mogelijk op Bazzi's homoseksualiteit, en zou dan verwijzen naar de Oudtestamentische stad Sodom. Een andere verklaring is dat Sodoma een verbastering van Sodona was en dat Sodona een andere familienaam van Giovanni Bazzi was. Sodoma's reputatie is vooral te danken aan Giorgio Vasari, de auteur van de belangrijkste bron voor onze kennis van de Italiaanse renaissanceschilders, Le Vite delle più eccellenti pittori, scultori, ed architettori (1568). Deze beschrijving van de levens van schilders, beeldhouwers en architecten toont Sodoma als een overgewaardeerde en verder luie schilder, die vooral door gebrek aan concurrentie een positie als vooraanstaand kunstenaar wist te verwerven. Volgens sommigen was dat echter een wraakactie: Sodoma zou Vasari's werk gekleineerd hebben. Sodoma was in zijn tijd erg gewild als kunstenaar. Hij werkte veel in Siena, maar ook in Rome voor onder meer de pausen Julius II en Leo X, die hem tot ridder sloeg. De werken van Sodoma zijn goede voorbeelden van het maniërisme in de hoog-renaissancistische schilderkunst. Op veel schilderijen zijn anatomisch niet geheel correcte, maar compositorisch juist erg goed geplaatste lichamen te vinden en ook een toepassing van chiaroscuro, gelijkend op dat van Leonardo Da Vinci is af en toe zichtbaar in de werken van Sodoma. Door een groter aantal fresco's lijkt Il Sodoma de cyclus te domineren. Hij vereeuwigde zichzelf in de derde scene; hij staat er centraal afgebeeld.		Il Sodoma, zelfportret in de derde scene
Fotogalerij Monte Oliveto Maggiore

Monte Oliveto Maggiore [1]	Monte Oliveto Maggiore [1]	Monte Oliveto Maggiore, Campanile[3]
Chiostro grande del monastero di Monte Oliveto Maggiore





[1] Intarsia is een vorm van inlegwerk in hout, tegenwoordig vaak verward met “opgelegd” fineer. Deze oppervlaktetechniek kenmerkt zich doordat de ingelegde materialen in een massief vlak verwerkt zijn. Er wordt daartoe eerst materiaal uit het vlak verwijderd wat vervolgens ingelegd wordt met hout, (edel)steen, of metaal. Door schuren en/of slijpen wordt daarna het oppervlak glad gemaakt. Deze techniek was bij de Egyptenaren al bekend en in de Nederlanden een populaire techniek in de 16e- en 17e eeuw, waarbij het intarsia veelal in hout werd uitgevoerd. Een onderdeel van het intarsiawerk dat een aparte plaats verdient is de “bies-intarsia”. Hierbij worden rechte stroken hout of messing in het oppervlak ingelegd. De messing biezen kunnen kenmerkend zijn voor de Empirestijl-meubelen. Behalve in meubelen is de intarsiatechniek ook veel gebruikt in gebruiksvoorwerpen, waaronder muziekspeeldozen die rijkelijk versierd konden zijn met biesintarsia en marquetterie. Fra Giovanni da Verona verbleef in 1476 in de Abdij van Monte Oliveto Maggiore en liet er een van zijn mooiste intarsiatekeningen na. Hji was toen 19 à 20 jaar oud.		The Abbey Monte Oliveto Maggiore met het intarsia inlegwerk van Fra Giovanni da Verona (1520)
Op initiatief van Philippe Herreweghe gaat elk jaar het festival Accademia delle Crete Senesi door op verschillende Toscaanse droomlocaties in Le Crete Senesi. In Asciano, Castelmuzio, Pienza... Philippe Herreweghe woont vlakbij de abdij van Monte Oliveto Maggiore, in Chiusure. Hij is ereburger van Asciano. Website: Collegium Vocale Crete Senesi Programma Lees meer over het festival hier en bekijk een tailer van het Edding Quartet in de Chiesa San Francesco in Asciano.
Chiusure is een klein dorp dat boven de Abdij Monte Oliveto Maggiore ligt. Het is een aangenaam, nog authentiek Toscaans dorp. De schilderachtige steegjes en paden die achter de huizen doorlopen, geven je een goed beeld van het alledaagse leven in een borgo. Proef van la dolce vita op het terras van Locanda Paradiso, een erg goed eenvoudig restaurant. Wandel tot boven in het dorp, waar een plein met oude steeneiken een wonderlijk uitzicht biedt op de abdij en de calanchi die de gebouwen in rode baksteen omringen. Een maanlandschap in het hart van Toscane. De heuvels erro nd strekken zich uit tot de Val d'Orcia en Monte Amiata. Ook het silhouet van Siena is bij helder weer zichtbaar.		Chiusure en de klokkentoren van Santa Maria di Monte Oliveto Maggiore
Asciano is omringd door goed bewaarde muren en poorten uit de 14e-15e eeuw. Het telt verschillende kerken, waaronder de chiesa di San Francesco, waarin concerten van het Festival plaatsvinden. Castelmuzio is gebouwd op een vulkanische berg en wordt omringd door stadswallen. Het telt amper een viertal straatjes maar ook een kerk en een kapel waaraan San Bernardino van Siena een altaarsteen schonk. Op 700 meter buiten de muren ligt de kleine romaanse Pieve San Stefano. Sant’Anna in Camprena, gelegen tussen Castelmuzio en Pienza, is een idyllisch gelegen klooster uit de 14e eeuw, dat beroemde renaissance-fresco’s herbergt van Sodoma. De onmiddellijke omgeving werd als locatie gebruikt voor de film “The English Patient”. Pienza is de geboorteplaats van Paus Pius II, Enea Piccolomini, die het oorspronkelijke Corsignano tot een stadje in renaissancestijl liet ombouwen (1459-1462). De architecturale leer van Alberti werd vooral in praktijk gebracht door de kathedraal en de palazzi rond het Piazza Pio II. San Quirico d’Orcia was oorspronkelijk een Etruskische stad. Het versterkte stadje ligt op de Via Francigena, de pelgrimsroute naar Rome. In de zeer mooie romaanse Collegiatakerk bevindt zich de grafsteen van Hendrik van Nassau die op bedevaart overleed in 1451.		Buonconvento San Giovanni d'Asso
Een van de wegen die van Montalcino naar Asciano leiden, voert door het bescheiden plaatsje San Giovanni d'Asso. De weg klimt er steil omhoog naar het Castello van oranjebruine baksteen en loopt dan verder over de heuvelruggen zodat je een prachtige uitkijk hebt over het golvende landschap. Net voor je het dorp verlaat passeer je twee zuilen, op én ervan staat 11 Boseo della Ragnaia. De naam stamt uit de tijd toen er nog vogelaars naar dit door heuvels omsloten dal trokken om een web (ragnatela) van netten tussen de bomen te spannen om vogels te vangen. In 1997 kocht de Amerikaanse schilder Sheppard Craige dit domein van zo'n negen hectare bossen, dat vroeger eigendom was van de Pannellini's, de heren van Giovanni d'Asso.

Il Bosco della Ragnaia is een moderne tuin die gecreeërd werd door de Amerikaanse kunstenaar-filosoof Sheppard Craige.
Images

Het is de moeite even door te rijden naar Siena. De weg S 438 tussen Asciano en Taverne d'Arbia (voor Siena) is adembenemend.

In de buurt van de abdij kan je enkele schitterende wandelingen maken. Dit is één van de mooiste streken van Toscane en de heuvels met cipressen lijken wel weggeplukt uit een middeleeuws schilderij van Ambrogio Lorenzetti in het Palazzo Publicco.
De wandelingen rond de abdij en voorbij het pittoreske dorpje Chiusure geven je een ander en indringend beeld van de Crete Senesi. Het geërodeerde landschap met calanchi en balze dat het klooster omringen geven een soms luneaire aanblik.

De mooiste wandelingen in de Crete senesi, in de buurt van Monte Oliveto Maggiore

Van Monte Oliveto Maggiore naar San Giovanni d'Asso | 6,48 km | 1,5 hours

San Giovanni d'Asso naar Monte Oliveto Maggiore | 10.46 km | 2 hours

Anello Chiusure - Monte Oliveto Maggiore, Asciano | 5,64 km

Montalcino - Buonconvento - Abbazia Monte Oliveto Maggiore | 27 km | 5,5 hours circa

Wikimedia Commons has media related to: Abbazia di Monte Oliveto Maggiore, Affreschi di Luca Signorelli a Monte Oliveto Maggiore and Affreschi del Sodoma a Monte Oliveto Maggiore.